Kthim në dashurinë e parë (pjesa II)

Megjithatë, Krishti i thotë “por kam dicka kundër teje: dashurinë tënde, të parën, e le” (v. 4). Në pamje të parë ky qortim është shokues, sepse po të mos kishim këtë qortim, do të thonim se kjo kishë ka një dashuri të fortë për Zotin. Cfarë ka atëherë që nuk po funksionon si duhet në këtë kishë aq sa Krishti t’i paralajmërojë ashpër në v. 5? Për këtë nevojitet të dijmë kuptimin e ndërtimit “dashuri e parë”.
Mbiemri protos “i/e parë” përdoret në 3 kuptime kryesore:
1. për të treguar parësi në sekuencë, qoftë gjërash, personash ose ngjarjesh (Heb. 10:9; Mat. 22:25-26; Zb. 4:7; 2 Tim. 4:16). Në këtë rast dicka e dytë apo e tretë duhet pritur ose nënkuptuar.
2. për të treguar parësi në kohë. Në këtë rast përcakton dicka si “të hershme” ose “fillimore” (Fil. 1:5; Zb. 2:5; 2 Pj. 2:20). Në ndonjë rast ky kuptim përfshin edhe të parin (Zb. 20:5-6).
3. për të treguar parësi në rëndësi. Në këtë rast përcakton dicka si “më e rëndësishme” ose “kryesore” (Mat. 20:27; Luka 15:22; 1 Kor. 15:3).

Në tekstin që po shqyrtojmë “dashuria e parë” nuk mund t’i referohet kuptimit të parë “parësi në sekuencë”, sepse në këtë rast do të nënkuptohej një “dashuri e dytë” dhe kuptimi do të ishte qw ata janw larguar nga Perëndia për t’iu drejtuar dikujt tjetër!!
Kuptimi i dytë (“parësi në kohë”) është i mundur, sic sugjerohet nga shprehja “bëj veprat e para” (v. 5) d.m.th. “bëj veprat e fillimit”. Në këtë rast Krishti po u flet për dashurinë që kishin në fillim. Por në këtë rast mbetet e papërcaktuar përmbajtja e “dashurisë së parë”. Me një fjalë, cfarë është “dashuria e parë” të cilën ata e kanë lënë?
Kuptimi i tretë (“parësi në rëndësi”) është më i mundshëm, sepse në këtë rast Krishti po përcakton përmbajtjen apo karakterin e dashurisë. Patjetër që në qortimin e Krishtit implikohet edhe koha e fillimit, por shqetësimi i Krishtit nuk është kthimi te dashuria e parë si kohë, por kthimi te dashuria e parë si përmbajtje. Prandaj, kuptimi i fjalëve të Krishtit është “dashurinë tënde, atë më të rëndësishmen, e le”. Kjo e përjashton tundimin tonë për të parë te “dashuria e parë” një referim për djenjat e zjarrta të fillimit, si dashuria pasionante e të dashuruarve që shuhet me kalimin e viteve në martesë. Në fund të fundit, përvoja dhe pjekuria, megjithëse nuk arrin të mbajë gjallë emocionet e fillimit, ruan përmbajtjen e asaj që është dashuria. Pastaj, thirrja e Krishtit në v. 5 është për një kthim te veprat konkrete të fillimit si shprehje e përmbajtjes së kësaj dashurie e jo te ndjenjat e fillimit. Po ashtu edhe kuptimi “dashuri intensive” si zell është për t’u përjashtuar, sepse, sic shprehet D. A. Carson në librin Love in Hard Places, “kur intensiteti i dashurisë për Perëndinë shuhet, zakonisht ne shohim lindjen e apatisë dhe mungesën e zellit. Ndërsa kjo kishë vlerësohet për besnikërinë e saj, zellin, këmbënguljen dhe madje frymën e dallimit.” (fq. 183).
Çfarë do të thotë atëherë “dashurinë tënde, atë më të rëndësishmen, e le”?
Mënyra e duhur është duke iu drejtuar përsëri përdorimit të mbiemrit protos “i/e parë” në kontekstin e mësimit të Jezusit. Te Mar. 12:28-34, ku protos “i/e parë” do të thotë “më i rëndësishëm”, Jezusi deklaron se ta duash Perëndinë me gjithë qenien tënde, dhe ta duash tjetrin prosi vetveten janë urdhërimet kryesore dhe të pandashëm nga njëri-tjetri. Dashuria për Perëndinë dhe dashuria për tjetrin janë një e të pandashme; dështimi i njërës është edhe dështim i tjetrës dhe anasjelltas. Në këtë drejtim shkon edhe vetë Gjoni në letrat e tij. Në to ai e vendos theksin te fakti se dashuria e Perëndisë dhe dashuria për tjetrin janë të pandashme, aq sa dështimi në dashurinë për tjetrin është dështim në dashurinë për Perëndinë (1 Gjon. 2:3-11; 3:11-24; 4:7-21).
Mbi këtë bazë, qortimi i Krishtit “dashurinë tënde, atë më të rëndësishmen, e le” do të thotë: “dashuria për Zotin e shprehur në dashurinë për njëri-tjetrin është shuar”. Megjithëse nuk mund ta dijmë me saktësi cfarë po ndodhte konkretisht, nga aq sa shohim këtu, kisha e Efesit ishte kthyer thjesht në një kishë doktrine dhe aktiviteti në shërbesë, por pa jetë të shëndoshë komunitare. Por nuk është ky lloji i kishës që kërkon Krishti. Kisha nuk është vetëm vendi i doktrinës së shëndoshë dhe veprimtarisë, por edhe (dhe së pari) vendi i marrëdhënieve të karakterizuara nga dashuria reciproke. Ne mund të jemi të gatshëm të mbrojmë me cdo kusht bindjet tona dhe doktrinën e shëndoshë, por nëse nuk respektojmë njëri-tjetrin, nëse nuk jemi të gatshëm të kërkojmë falje dhe të falim sinqerisht, nëse vetvetja jonë qëndron mbi të mirën e tjetrit dhe interesin e komunitetit, dashuria ka avulluar. Doktrina dhe besnikëria në shërbesë janë skeleti i kishës, ato që e mbajnë në këmbë atë, por dashuria e sinqertë për njëri-tjetrin janë muskujt dhe ligamentet që i japin formë trupit dhe e vënë në lëvizje. Pa muskujt dhe ligamentet e dashurisë, skeleti i doktrinës është vetëm një fantazëm pa jetë e formë.
Në fakt, kaq i rëndësishëm është ky aspekt (dashuria për Zotin e shprehur në dashurinë për njëri-tjetrin) saqë Krishti i bën thirrje të ndërgjegjësohet “se nga ke rënë dhe pendohu” (v. 5a). Ndajfolja pothen “nga” do të thotë “nga c’vend”, “nga ku”, por në përdorimin figurativ (si këtu) do të thotë “kujtohu nga c’gjendje e lartë ke rënë” (NET; BDAG 1).
Në rast mospendimi, Krishti e paralajmëron kishën se “do të vij së shpejti te ti dhe do ta luaj shandanin tënd nga vendi i vet, nëse nuk pendohesh” (v. 5b). Shprehja “do ta luaj shandanin tënd nga vendi i vet” do të thotë “do ta fshij ekzistencën tënde si kishë”. Ky është një ndëshkim shumë i ashpër. Por vini re, Krishti është i gatshëm ta fshijë këtë kishë nga harta e Tij, megjithëse ata lodhen në shërbesë dhe janë besnikë ndaj doktrinës së Tij! Kjo duhet të na bëjë të mendohemi mirë. Krishti nuk është i kënaqur vetëm me doktrinën dhe shërbimin, por kërkon atë që është më e rëndësishme: dashurinë e krishterë.
Si aplikim për ne. Çfarë po bëjmë ne pas gati 17 vjetësh? A e duam Zotin me gjithë qenien tonë? Çfarë jemi të gatshëm të sakrifikojmë nga vetvetja për këtë? A e duam sinqerisht njëri-tjetrin, apo interesi ynë personal dhe i familjes përcakton cdo sjellje dhe qëndrim? Mos ndoshta egoizmi ynë po na shtyn ndoshta gjithnjë e më shumë drejt arrogancës, mungesës së respektit, mosvlerësimit të këshillave të drejtuesve, kërkimit me cdo kusht të së drejtës sonë. Mos ndoshta gjithnjë e më shumë po i fshihemi njëri-tjetrit, sepse s’ka c’u duhet të tjerëve se cfarë bëj unë! Kjo nuk do të na cojë shumë larg.
Sidoqoftë, gjithsecili do të përgjigjet për qëndrimin e vet, prandaj dhe thirrja e v. 7 është personale. Ajo synon të inkurajojë ata që pranojnë qortimin dhe pendohen. Me shumë vështirësi duhet të përpiqemi të qëndrojmë deri në fund në dashurinë për Zotin dhe për njëri-tjetrin, sepse vetëm “kujt fiton do t’i jap të hajë nga pema e jetës, që është në mes të parajsës së Perëndisë”. Vëllezër! Kohët janë të vështira dhe ato bëhen gjithnjë e më të vështira, megjithatë thirrja që na drejtohet neve është të qëndrojmë deri në fund (Mat. 24:12-13).

Kthim në dashurinë e parë

Pavarësisht nëse pranojmë apo jo interpretimin që letrat drejtuar 7 kishave, te Zb. 2-3, u referohen disa periudhave historike të kishës, padyshim letrat u referohen më së pari situatave konkrete specifike të këtyre kishave. Si të tilla, këto letra, ashtu si letrat e tjera në DhR që u drejtohen situatave specifike të kishave, përmbajnë parime të rëndësishme për jetën tonë sot.
Megjithatë, e vecanta është se këto letra, ndryshe nga letrat e Palit apo letrat e Gjonit, janë të diktuara drejtpërdrejt nga Krishti. Ai vetë, si Zoti i kishës, u dërgon letra në të cilat bën një vlerësim të gjendjes së tyre. Si do të ishte për ne po ta dinim se Krishti vetë na dërgon një letër ku vlerëson kishën tonë? Do të ishte një gëzim i madh të dëgjonim drejtpërdrejt prej gojës së tij një vlerësim pozitiv, por, nga ana tjetër, do të ishte një hidhërim i madh të dëgjonim një vlerësim negativ. Nëse ne do ta dëshironim një gjë të tillë, pse të mos jetë letra drejtuar kishës në Efes (Zb. 2:1-7), letra që ai do të donte të na dërgonte (ose ndoshta na dërgon) sot ne?

Efesi, jo vetëm që ishte kryeqendra romake e provincës së Azisë (si qyteti-por kryesor hyrës në Azi), por është ndër qytetet kryesore edhe përsa i përket viteve të para të krishtërimit. Për herë të parë Pali vizitoi Efesin në udhëtimin e II misionar (Vep. 18:19-28). Ndërsa në udhëtimin e III misionar, ndenji aty rreth tre vjet duke mësuar në sinagogë dhe në shkollën e Tiranit (Vep. 19:1, 8-10, 18-20; 20:31). Ai pati aty një veprimtari shumë të frytshme, megjithëse mes shumë vështirësive (1 Kor. 16:8-9). Kësaj kishe Pali i drejton edhe një letër, megjithëse ka gjasa që ajo që ne njohim si “letra dërguar Efesianëve” të jetë një letër qarkore që përfshinte edhe kisha të tjera përreth. Në udhëtimin e tij të fundit drejt Jeruzalemit, Pali kërkon dhe zhvillon një takim të vecantë me pleqtë e Efesit (Vep. 20:17), ndoshta sepse e vlerësonte një kishë kyc për kishat e tjera në rajon. Më vonë (ndoshta rreth 10 vjet më vonë), Pali dërgon Timoteun në Efes për të rregulluar probleme që kishin të bënin me ndalimin e disave që jepnin një mësim jo në përputhje me doktrinën e shëndoshë (1 Tim. 1:3-4), por edhe për të rregulluar cështje të pleqësisë, ndoshta për të zëvendësuar disa prej tyre (3:1-14).
Gjithashtu, qyteti i Efesit dhe, vecanërisht, kisha në Efes, ka qenë vendi ku shërbeu në vitet e fundit të jetës së tij dhe ku vdiq apostulli Gjon, sipas traditës që transmeton Eusebi në Historia Ecclesiastica:
“Ndërkohë apostujt e shenjtë dhe dishepujt e Shpëtimtarit tonë u shpërndanë nëpër gjithë botën… Gjoni [u zgjodh] për Azinë ku qëndroi deri në fund të jetës së tij në Efes.” (III.1).

Eusebi citon gjithashtu Ireneun i cili, në librin e tij Kundër Herezive, shkruan:
“Kisha e Efesit u themelua nga Pali, dhe Gjoni ndenji atje deri në kohën e Trajanit. Kështu, ajo është një dëshmitare e vërtetë e asaj që mësuan apostujt” (III.23).

Ky fakt e bën më interesant dhe kuptimplotë për Gjonin, vlerësimin e Krishtit për kishën e Efesit.

Krishti i prezantohet kishës së Efesit si “ai që mban në të djathtën e tij shtatë yjet dhe që ecën në mes të shtatë shandanëve” (v. 1). Nga shpjegimi i 7 yjeve dhe 7 shandanëve (1:20), kuptimi i këtij preznatimi është që Krishti ka nën kontroll kishën e Tij dhe që Ai shqyrton, vlerëson dhe heton kishën.
Në vgj. 2-3, 6 Krishti deklaron se njeh cdo gjë që ndodh në kishë. Deklarimi “unë njoh/di…” përdoret nga Krishti në të 7 letrat nga të cilat në 5 ka kuptim pozitiv (2:9, 13, 19; 3:8) dhe në 2 ka kuptim negativ (3:1, 15). Në kuptimin pozitiv (si në letrën drejtuar efesianëve) ky deklarim synon të inkurajojë besimtarët që të jenë të qëndrueshëm në jetën e tyre të krishterë, sepse s’ka asnjë mundim që heqin për mbarëvajtjen e kishës, asnjë vuajtje për hir të Krishtit, asnjë lodhje në shërbesën e Zotit që Ai nuk e di dhe nuk e mban në konsideratë. Krishti e njeh gjendjen tënde. Ai nuk të ka braktisur.

Vlerësimi pozitiv i Krishtit për kishën e Efesit ka të bëjë me punën dhe mundin në shërbesën e Ungjillit (v. 2a), me qëndrimin në doktrinën e shëndoshë, duke mos toleruar persona, ide e mësime, që nuk janë në përputhje me mësimin e krishterë (vgj. 2b, 6), me durimin përballë vështirësive të ndryshme (v. 3). Në këtë kohë kanë kaluar rreth 40 vjet që nga themelimi i kishës, megjithatë kisha e Efesit vazhdon të jetë një kishë e qëndrueshme në mësimin dhe praktikën apostullore. Rreth 15 apo 20 vjet më vonë, Injaci i Antiokisë, një ndër etërit e kishës, do t’i shkruante kishës së Efesit duke e vlerësuar përsëri për të njëjtën qëndrueshmëri në mësimin e shëndoshë.
“… ju të gjithë jetoni sipas të vërtetës dhe asnjë herezi nuk gjendet mes jush. Madje ju nuk dëgjoni askënd, përvec nëse flet në lidhje me Jezus Krishtin në të vërtetën… Kam dëgjuar se disa të ardhur me doktrinë të keqe kanë qëndruar te ju, por ju nuk i lejuat ta mbillnin atë ndër ju dhe mbyllët veshët me qëllim që ju të mos merrnit atë që ata mbollën” (Injaci, Letër drejtuar Efesianëve 6:2; 9:1).
Padyshim kjo është dëshmia më domethënëse e punës së mirë jo vetëm të Palit e Gjonit, por edhe të Prishilës e Akuilës, Timoteut, Oneziforit, Tikikut, e bashkë me ta të pleqve të Efesit dhe besimtarëve të brezit të parë. Çfarë do të ndodhë me kishën tonë pas 30 apo 40 vjetëve? Çfarë do të jenë fëmijët tanë pas nesh? A po angazhohemi me të gjitha forcat si kishë dhe si familje për të përgatitur një brez të krishterë të shëndoshë?
Po ne vetë, a vazhdojmë të jemi të qëndrueshëm në shërbimin ndaj Zotit? Apo përpiqemi të qëndrojmë në mësimin e shëndoshë pa iu nënshtruar legalizmit, por edhe pa i hapur dyert liberalizmit, sidomos në cështje të etikës dhe moralit? A po angazhohemi si drejtues në formimin e besimtarëve, apo puna jonë mjaftohet me veprimtari rastësore pa asnjë vizion për gjendjen e kishës pas disa viteve?

(vazhdon)